Różne formy działalności gospodarczej we Francji

[Artykuł jest zgodny ze stanem prawnym z 2010 roku]

Zgrupowanie interesów gospodarczych (Groupement d’Intérêt Economique)

Rozporządzenie z 23 września 1967 r. umożliwiło tworzenie zgrupowań interesów gospodarczych. Zgrupowanie służy rozwijaniu działalności przedsiębiorstw już istniejących. W ten oto sposób przedsiębiorstwa mogą się „zrzeszać” we wspólnej strukturze, przy zachowaniu przez członków pełnej niezależności.

Zgrupowanie charakteryzuje się następującymi cechami:

• musi działać jako przedłużenie (rozszerzenie, uzupełnienie) działalności gospodarczej swoich członków,
• celem jest ułatwianie rozwoju działalności gospodarczej jego członków, poprawa wyników ekonomicznych,
• nie ma obowiązku przynoszenia zysku,
• posiada pełną osobowość prawną,
• może być utworzone bez kapitału zakładowego,
• organizacja i funkcjonowanie zgrupowania jest bardzo elastyczna, ustawa daje dużą swobodę jej członkom,
• niski koszt i zredukowane formalności utworzenia,
• możliwość „uwspólnienia” środków dla realizacji zamierzonego celu.

Niemniej jednak należy pamiętać o tym, że członkowie zgrupowania interesów gospodarczych ponoszą nieograniczoną i solidarną odpowiedzialność za długi związane z działalności zgrupowania. W celu zredukowania zakresu takiej odpowiedzialności ciążącej na nowych członkach chcących przystąpić do zgrupowania, istnieje możliwość zwolnienia ich z odpowiedzialności za długi powstałe przed datą ich przystąpienia.

Co interesujące, zgrupowanie powinno dysponować własną nazwą, która jest dowolnie ustalana przez członków.

Akt założycielski zgrupowania powinien mieć formę pisemną. Nie ma jednak konieczności sporządzania go przed notariuszem.

Zgrupowanie podlega obowiązkowej rejestracji w Rejestrze Handlowym i Spółek i dopiero od momentu dokonania tej formalności dysponuje ono odrębną od swoich członków osobowością prawną.

Prawne formy działalności gospodarczej we Francji przeznaczone dla firm zagranicznych

Firmy zagraniczne zainteresowane działalnością we Francji mogą tu utworzyć swoje przedstawicielstwo lub założyć filię.

Przedstawicielstwo

Przedsiębiorstwa zagraniczne zamierzające prowadzić działalność na rynku francuskim nie są zobowiązane do posiadania przedstawicielstwa w postaci zarejestrowanej struktury organizacyjnej. Działalność bez rejestracji jest możliwa, gdy firma zagraniczna wynajmie lokal do prowadzenia działalności i otworzy rachunek bankowy. Natomiast, gdy przedsiębiorstwo zagraniczne posiada lokal tytułem własności lub najmu na potrzeby działalności handlowej (bail commercial) i zatrudnia więcej niż jedną osobę we Francji, musi utworzyć strukturę przedstawicielstwa, tj.: biuro łączności (bureau de liaison), oddział (succursale) albo filię (filiale). Istotną rzeczą jest odróżnienie przedstawicielstwa firmy zagranicznej od instytucji przedstawiciela handlowego (agent commercial), działającego w oparciu o zawartą umowę, na rzecz i rachunek zleceniodawcy.

Biuro łączności (Bureau de liaison)

Należy zaznaczyć, że pojęcie biura łączności nie ma sprecyzowanej definicji prawnej, nie występuje też w Kodeksie handlowym.

Biuro nie jest odrębną osobą prawna, lecz „przedłużeniem”, kontynuacją działalności spółki-matki. Jego założenie odbywa się w krótkim czasie bez ponoszenia dużych kosztów. Biuro jest pierwszym etapem, który pozwala zaistnieć na rynku francuskim, nawiązać kontakty handlowe, uczestniczyć w targach, promować produkty czy usługi. Jeżeli te kontakty okażą się pozytywne, biuro może zostać przekształcone w oddział lub w filię.

Biuro nie może prowadzić działalności handlowej (kupno, sprzedaż), nie może samodzielnie wystawiać faktur ani też podpisywać umów handlowych. We Francji nie prowadzi ono własnej księgowości i nie płaci podatków. Osobą prawną upoważnioną do dokonywania zamówień i dostaw jest spółka-matka, reprezentowana przez biuro. Zaleca się jednak aby biuro przechowywało faktury poniesionych wydatków, w celu ewentualnego zwrotu podatku VAT.

Co więcej, według wymogów stawianych przez administrację francuską, biuro nie może wchodzić w „relacje prawne z osobami trzecimi”. Jest to pojęcie nieprecyzyjne, które w rzeczywistości może doprowadzić do bardzo różnej interpretacji, w zależności od organu kontrolującego.

W dozwolony zakres działalności biura łączności wchodzi więc wyłącznie:

• nawiązywanie kontaktów we Francji,
• zbieranie informacji,
• dostarczanie informacji na rachunek spółki-matki,
• prowadzenie działalności reklamowej spółki-matki.

Biuro może zatrudniać pracowników i otworzyć konto bankowe. Biuro łączności nie musi zostać zarejestrowane w Rejestrze Handlowym i Spółek. Niemniej jednak bez takiej rejestracji (której dowodem jest tzw. extrait K-bis – odpowiednik polskiego wyciągu KRS) bardzo trudne, jeżeli nawet niemożliwe, staje się codzienne funkcjonowanie biura. Dla przykładu, bez tego wyciągu nie będzie praktycznie możliwe otworzenie konta bankowego we Francji (co prawda nie jest to wymóg uregulowany przepisami prawa dla otworzenia konta bankowego, ale banki we Francji są najczęściej przesadnie ostrożne).

Inną rzeczą jest to, że nawet chęć zarejestrowania biura łączności w Rejestrze może się skończyć czasami niepowodzeniem. Z racji bowiem na to, że nie jest to pojęcie prawne różna jest w tym zakresie praktyka poszczególnych Sądów handlowych. Konieczne byłoby więc dokonanie sprawdzenia, jak wygląda praktyka sądu w miejscu, które ostatecznie zostałoby wybrane jako siedziba biura łączności we Francji.

Z formalnego punktu widzenia wystarczy więc rejestracja biura wyłącznie przy właściwej Izbie Handlowej[1] w Centrum Formalności Przedsiębiorstw[2] (formalności bardzo uproszczone). Ponadto, gdy biuro zatrudnia pracowników – należy zgłosić ich do odpowiednika polskiego ZUS, czyli URSSAF[3] właściwym ze względu na lokalizację biura.

Wymagane jest również przedstawienie zaświadczenia o niekaralności przedstawiciela firmy (z tłumaczeniem na język francuski) i kopii jego paszportu. Przedstawiciel reprezentujący firmę polską i zatrudniony w biurze winien posiadać uregulowany pobyt we Francji (od 1 lipca 2008 r. ta problematyka traci swoje znaczenie dla obywateli polskich w związku z całkowitym otwarciem rynku pracy – patrz wstęp do rozdziału 4 powyżej). Ponadto konieczne jest złożenie we właściwym Sądzie Handlowym dwóch kopii statutu spółki-matki wraz z ich tłumaczeniem na język francuski (nie musi to być tłumaczenie przysięgłe).

Oddział (Succursale)

Podobnie jak biuro łączności, oddział nie dysponuje odrębną osobowością prawną czy majątkiem. Pomimo jednak braku osobowości prawnej, oddział może zostać samodzielnie sprzedany, wniesiony do innej spółki, stanowić przedmiot dzierżawy handlowej, itp. Oddział może też powstać w wyniku przekształcenia biura handlowego.

Oddział musi być wpisany do Rejestru Handlowego i Spółek i jak każda spółka otrzymuje wyciąg z rejestru i numer identyfikacyjny. W celu rejestracji należy złożyć do właściwego miejscowo Sądu Handlowego dwie kopie statutu polskiej spółki-matki (podobnie jak w przypadku biura łączności wymagane jest tłumaczenie na język francuski, ale nie musi to być tłumaczenie przysięgłe). Od tego momentu kopie wszelkich aktów zmieniających treść statutu spółki-matki (również przetłumaczone na francuski) muszą być składane w dwóch egzemplarzach do Rejestru.

Podobnie jak w przypadku biura łączności należy również złożyć do Sądu Handlowego kopię dokumentu tożsamości osoby zarządzającej oraz jej oświadczenie o niekaralności.

Wpisanie oddziału do Rejestru Handlowego i Spółek daje mu dodatkowo uprawnienie do korzystania z najmu lokali użytkowych.

Z podatkowego punktu widzenia oddział jest uważany za przedsiębiorstwo stałe (établissement stable).

Dla istnienia oddziału wymagane jest spełnienie czterech warunków:

1. istnienie odrębnego od siedziby polskiej spółki-matki zakładu, który w dodatku musi mieć charakter stały,
2. osoba zarządzająca oddziałem powinna mieć uprawnienia do zawierania umów z osobami trzecimi. Przy tej okazji należy zaznaczyć, że umocowanie zarządcy nie musi być nieograniczone. Może on dysponować np. prawem do zawierania umów do określonej kwoty. Umowy ją przekraczające będą więc zawierane bezpośrednio przez siedzibę spółki w Polsce,
3. identyczność przedmiotu działalności oddziału i spółki-matki. Oczywiście ten warunek nie wymaga, aby w przedmiocie działalności oddziału znalazły się wszystkie elementy działalności spółki-matki. Działalność oddziału może więc mieć charakter węższy niż spółka-matka, ale nie może wykraczać poza nią,
4. dostęp do innej grupy klienteli (w ujęciu geograficznym), niż ta wobec której działa spółka-matka.

Niewypełnienie tych warunków oznacza, że „oddział” we Francji nie jest związany z polską spółką-matką. W konsekwencji każda z osób działających na terenie Francji będzie uważana za niezależnego „przedsiębiorcę”, który dokonuje wszelkich czynności we własnym imieniu. Za taką działalność, każda z tych osób odpowiada w sposób nieograniczony całym swoim majątkiem osobistym, a w przypadku jakiegokolwiek sporu zostanie pozwana osobiście.

Brak osobowości prawnej powoduje, że polska spółka-matka odpowiada całym swoim majątkiem za wszelkie długi, jakie mogą wyniknąć z działalności oddziału we Francji. Ponadto może ona zostać pozwana przed francuskim sądem właściwym ze względu na miejsce działalności oddziału z tytułu wszelkich działań podejmowanych przez oddział. Jest to tzw. we Francji „teoria głównych dworców” (nazwa podyktowana względami historycznymi), która pozwala powodowi na wybór miejsca, w którym zostanie pozwana spółka-matka. Może to być więc zarówno sąd właściwy dla jej siedziby (Polska), jak i miejsca lokalizacji oddziału (Francja).

Dyrektor dysponuje pewnym zakresem swobody w zarządzaniu oddziałem, ale prawnie związana jest ze spółką-matką. Spółka-matka ponosi odpowiedzialność za wyniki finansowe, w tym za zadłużenia oddziału.

Możliwości oddziału

Oddział dysponuje znacznie szerszymi możliwościami działalności niż biuro łączności.

Może on zajmować się produkcją, przechowywaniem (magazynowaniem), sprzedażą na terenie Francji i zagranicą. Może zatrudniać pracowników, podpisywać umowy handlowe, zbierać zamówienia, wystawiać faktury, dostarczać towar, eksportować.

Kontrakty handlowe negocjuje i podpisuje przedstawiciel prawny. Oddział zobowiązany jest do prowadzenia księgowości we Francji według zasad francuskich. Bilans oraz rachunek zysków i strat musi być przedstawiany corocznie francuskiej administracji podatkowej. Oddział podlega obowiązkowi podatkowemu we Francji (podatek dochodowy i podatek VAT).

Przedstawiciel prawny oddziału (pełnomocnik, reprezentant) może być jego pracownikiem, tak jak w biurze handlowym. Umowa o pracę musi być podpisana przez obie strony: spółkę matkę i przedstawiciela prawnego oddziału.

Oddział firmy zagranicznej jest zobowiązany do przedstawienia (raz w roku) w Sądzie Handlowym we Francji, jak też w kraju, gdzie spółka-matka ma swoją siedzibę, dwóch kopii corocznej dokumentacji księgowej (np. sprawozdania finansowego, rachunku wyników). Pracownicy oddziału podlegają zasadom francuskiego prawa pracy.

[1] Nadany zostanie mu numer SIRET (numer identyfikacyjny)

[2] Paryskie Centrum Formalności Przedsiębiorstw mieści się przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Paryżu (Chambre de Commerce et d’Industrie de Paris), adres: 2, rue de Viarmes, 75001 Paris, tel. (0033) 8.20.01.21.12

[3] URSSAF – (Unions pour le recouvrement des cotisations de Sécurité Sociale et d’Allocations Familiales), www.urssaf.fr